International conference about inspiring children & youth to develop writing skills.
Een derde plek naast school en thuis waar je de magie van taal leert kennen en zelfvertrouwen krijgt.
‘Geef kinderen de keuze tussen een scherm en een echt persoon, en ze zullen altijd kiezen voor de persoon, als diegene hen ook echt aandacht geeft’, aldus de Amerikaanse auteur Dave Eggers. Eggers was een van de gasten op de internationale conferentie Word Up! die vorige week plaatsvond in Amsterdam, georganiseerd door Noordje, een kunst- en taaleducatiestichting in Amsterdam-Noord. Tijdens deze conferentie kwamen internationale schrijfcentra voor kinderen en jongeren bijeen om ervaringen te delen, kennis uit te wisselen en te onderzoeken hoe je tijdens en na schooltijd kinderen en jongeren helpt om lees- en leerachterstanden weg te werken met behulp van creatief schrijven. Op de laatste middag van de conferentie gingen de schrijflabs onder leiding van schrijver Abdelkader Benali in gesprek met lokale beleidsmakers, onderwijsdeskundigen, bibliotheken en scholen uit Amsterdam.
De schrijflabs zijn geïnspireerd op het eerste schrijflab 826 Valencia in San Francisco, opgericht door Dave Eggers en onderwijsdeskundige Nínive Calegari. Hun aanpak is erop gericht om kinderen en jongeren niet alleen te helpen bij het maken van hun huiswerk, maar ze ook kennis te laten maken met de mogelijkheden en de creativiteit van taal. Dat doen ze door ze te inspireren en ze verhalen en gedichten te laten maken. Deze aanpak blijkt succesvol. Inmiddels is 826 National met 8 schrijflabs de grootste schrijforganisatie voor kinderen en jongeren in Amerika, en worden er tijdens en na school duizenden kinderen geholpen. Het model heeft internationaal navolging gekregen: wereldwijd zijn er zo’n vijftig schrijfcentra die zich hebben laten inspireren door Eggers’ werkwijze, van Australië tot Amsterdam.
Piratenwinkel
De methode die de schrijflabs hanteren is uniek, ze onderscheiden zich van traditionele huiswerk- en bijlesinstituten. Zo gaan ze vaak schuil achter speciale winkels, zoals de piratenwinkel in Valencia, een winkel voor robotbenodigdheden, of zoals in Amsterdam de Z-store, een winkel voor speurneuzen en spionnen. Zo treden kinderen en jongeren die de centra bezoeken al direct binnen in een fantasiewereld, en worden ze geïnspireerd om verhalen te bedenken en te vertellen. Die verhalen worden tenslotte door de kinderen voorgedragen, of afgedrukt in een boek. Schrijvers, dichters, kunstenaars, volwassenen uit de buurt, en medewerkers van bedrijven in de omgeving, gaan tijdens en na schooltijd met de kinderen aan de slag. Die 1-op-1 aandacht is voor kinderen en jongeren zo ontzettend belangrijk, werd ook duidelijk tijdens de conferentie. ‘In tijden van een groeiend lerarentekort en overvolle klassen is dat namelijk een schaars goed, terwijl kinderen daar ontzettend bij gebaat zijn’, aldus Saskia Noordhuis, oprichter van Noordje.
‘Het idee achter onze methode is: we faciliteren individuele aandacht om leraren niet alleen in de klas, maar ook buiten de klas te helpen’, vertelde Kait Steele, operationeel directeur van 826 National tijdens de presentatie op vrijdagmiddag. En dat begint met een plek waar kinderen na school naar toe komen, waar ze zich veilig voelen en waar ze het naar hun zin hebben. ‘Naast school en thuis hebben ze een derde plek waar ze naartoe kunnen. En dat doen ze heel graag.’
Gouden greep
Hoewel het eerste schrijfcentrum van Eggers met een piratenwinkel startte omdat er nu eenmaal een winkelbestemming op het pand zat, bleek dat een gouden greep. ‘Als je kinderen naar een huiswerkinstituut stuurt, zullen ze daar weinig motivatie voor hebben. Maar als ze langs een piratenwinkel lopen, of een robotwinkel is hun nieuwsgierigheid al meteen gewekt. En begint het avontuur.’ Inmiddels komen scholen ook op bezoek bij de schrijflabs, en in sommige gevallen komen de schrijflabs naar de scholen toe, zodat ze kinderen op school kunnen helpen, een idee dat Noordje in Amsterdam verder gaat ontwikkelen.
Amsterdam heeft zijn eigen schrijflab, in de Zamenhofstraat in Amsterdam-Noord, bij Noordje. Daar is de Z-Store voor geheime agenten Z met superkrachten te vinden, waar je een spionnenuitrusting kunt kopen, of andere spullen die een detective of superheld nu eenmaal nodig heeft. De spullen in de winkel beginnen allemaal met de letter Z. Daar komen dagelijks kinderen uit de buurt na schooltijd samen met schrijvers, redacteuren en kunstenaars om niet alleen hun huiswerk te maken, maar ook om verhalen te schrijven, raps te maken en te schilderen of te tekenen.
Angst overwinnen
Een van de belangrijkste uitdagingen in het begeleiden van de kinderen is om ze hun angst te laten overwinnen. De kinderen en jongeren die het schrijflab van Noordje in Amsterdam bezoeken zijn soms nog maar kort in Nederland, en ze voelen zich vaak niet thuis in de Nederlandse taal. Andere kinderen hebben een laag zelfvertrouwen, omdat ze het bijvoorbeeld moeilijk hebben op school.
‘Het begint ermee dat je naar de kinderen luistert, hen aandacht geeft en geduld hebt’, aldus Noordhuis. ‘En je begint met kleine stapjes.’ Wat ook zeker helpt, voegde Eggers eraan toe, is dat je kinderen serieus neemt. En als ze een bizar idee voor een verhaal hebben, moet je dat toejuichen. Zo krijgen ze het idee van: “Wow, ik kan hier de meest vreemde dingen verzinnen, en ik mag het opschrijven, de begeleiders vinden dit leuk en dan drukken ze het nog af ook.” Het is de kunst om kinderen zover zien te krijgen dat ze niet opschrijven wat jij wilt dat ze opschrijven, maar wat ze zelf willen vertellen.’
Magische formules
Maar hoe zorg je ervoor dat de ouders van de kinderen betrokken raken bij wat ze doen? En dat ze niet de indruk hebben dat ze in plaats van hun huiswerk doen alleen maar naar zo’n centrum gaan om ‘spelletjes te spelen’? Volgens Noordhuis zijn er twee magische formules die ze over de streep zullen trekken: ‘het is gratis’ en ‘we doen huiswerk met ze’. ‘Vergeet niet dat veel ouders van de kinderen die bij ons komen overdag al genoeg zorgen aan hun hoofd hebben, ze hebben een baan, soms twee, en hebben vaak niet de mogelijkheid om aandacht te besteden aan hun kind en zijn huiswerk. Wij zorgen ervoor dat als die kinderen thuiskomen, ze hun huiswerk hebben gedaan. Dan hoeven ze zich daar niet meer druk over te maken en kunnen ze als gezin gewoon tijd met elkaar doorbrengen.’
Benali voegde eraan toe dat het belangrijk is de groep mensen die de kinderen begeleiden of helpen, een diverse groep mensen is met verschillende achtergronden. ‘Wij zijn kleurenblind, maar de ouders van de kinderen zijn dat vaak niet,’ aldus Benali.
Wie schrijft er?
Diversiteit is dan ook belangrijk. Het is in dat kader ook goed om je af te vragen wie er schrijft in een land, was de stelling tijdens de conferentie. Wie zijn de journalisten, de schrijvers, de opiniemakers, politici en de leraren? Dat zou een goede afspiegeling van de samenleving moeten zijn. Het doel van de schrijflabs is om alle kinderen de kracht en de mogelijkheden van taal te leren. Zodat ook hun stemmen gehoord worden.
Om dat te realiseren wil Noordje meer met de gemeente Amsterdam, scholen, bibliotheken en buurthuizen en culturele partners in overleg om de mogelijkheden te verkennen om de aanpak toegankelijker te maken voor meer kinderen en jongeren. ‘De schrijflabs zorgen ervoor dat onze bezoekers beter in staat zijn informatie en leerstof tot zich te nemen, ze leren zich beter te uiten, en zijn daardoor beter in staat om vol vertrouwen een plek in de maatschappij in te nemen’, aldus Eggers.
Tekst: Maaike Noordhuis
Foto’s: Kevin van de Brug